Het is de tijd van de lente-energie. Dit is dé gelegenheid om te polsen hoeveel mensen deze website hebben geopend. (Een site die in september 2018 met hulp van webdesignbureau Motionmill uit Antwerpen als kuiken het internet op ging.)
Wat blijkt? Ik heb al bijna duizend mensen in Vlaanderen en Nederland bereikt. Dat zijn duizend mensen die mogelijk breken met de huidige didactiek van het taalonderwijs. Want het is nodig om ermee te breken! Taalonderwijs kan beter. Veel beter!
Duizend keer interesse
Duizend bereikte mensen: dat is goed, maar nog niet goed genoeg. Ik wil ze allemaal bereiken: de basisscholen, de centra voor volwassenenonderwijs, de universiteiten, de onderwijskoepels, de onderwijsvernieuwers, de logopedisten, de uitgeverijen en de politici.
Het merendeel van die duizend personen verliet de site via de downloadpagina. Dat er interesse is in een andere manier van taalonderwijs is overduidelijk.
Belangstellende reacties – en stilte
Ik heb in de laatste maanden vele van de bovenstaande organisaties gecontacteerd. Ik heb in totaal 483 organisaties aangeschreven. Ik kreeg van vijf ervan een bemoedigende reactie, variërend van “Ik bezorg het aan collega’s/aan mogelijk geïnteresseerden” tot “We gaan het met belangstelling bekijken”. Daar ben ik natuurlijk heel blij mee.
De overigen bleven stil. Het is zo jammer dat ik niet weet waarom.
Is het omdat men zo moe is in de taalonderwijssector? Intens moe, omdat men ondanks de enorme inspanningen van brave lesgevenden en vrijwilligers toch niet kan voorkomen dat het percentage laaggeletterden voor taal blijft stijgen? Het is jammer maar waar: een enorm aantal mensen blijft steken in hun schrijftaalontwikkeling.
Enorm goed nieuws is dat zokanhetook.academy inmiddels opgenomen is op de educatieve portaalsite van het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming: www.klascement.net. Dit is een netwerk voor en door onderwijsgevenden en studenten die hun lesmateriaal en -ideeën gratis delen.
Het grote maatschappelijke probleem
De Sociaal Economische Raad heeft het bewezen geacht: in Nederland anno nu komen 1,3 miljoen mensen van 16 jaar en ouder niet verder dan maximaal het taalniveau van de tweede klas oftewel groep 4 basisschool. Voeg daar de mensen die te lage digitale vaardigheden bij en je komt op 2,5 miljoen mensen die in Nederland de noodzakelijke basisvaardigheden missen.
De recente visietekst van de Taalunie ‘Iedereen taalcompetent’ zegt dat “vandaag bijna 12% van de mensen [die] in Nederland het leerplichtonderwijs verlaat onvoldoende taalvaardig blijkt te zijn om te kunnen functioneren in de samenleving. Voor Vlaanderen gaat het zelfs om meer dan 15%” en van “Veel hogescholen en universiteiten nemen in de eerste jaren van de opleiding die ze aanbieden dan ook structureel zelf maatregelen die gericht zijn op het verhogen van de taalcompetentie van beginnende studenten.”
De Nederlandse regering besluit daarop in maart 2019 425 miljoen euro uit te trekken voor de aanpak van laaggeletterdheid.
Is meer geld wel de oplossing?
Maar is ‘meer geld’ wel de oplossing als één factor van het taalonderwijsbeleid kennelijk als zo machtig en vanzelfsprekend wordt beschouwd, dat deze zelden in vraag is gesteld? Die factor is natuurlijk de alom gehanteerde werkwijze in het taalonderwijs aan beginnelingen.
Was elke met verve aangeprezen ‘vernieuwing’ van die taaldidactiek niet gewoon ‘hetzelfde maar in een ander jasje’? Een jasje van meer plaatjes, meer invuloefeningen, meer oefenmateriaal, en minder duidelijke taaluitleg (want concrete uitleg wordt als te moeilijk en eigenlijk overbodig gezien)?
Is het zwijgen van de meeste taalonderwijsproducenten te wijten aan verwarring, verlamming, wellicht zelfs verontwaardiging, omdat de taalcursus zokanhetook.academy neerkomt op ….. heiligschennis?
Ja, zokanhetook.academy pakt het taalonderwijs anders aan. Het maakt de werkelijkheid van onze schrijftaal duidelijk en geeft betekenisvol antwoord op de ‘waarom?’ van de taal. En dát is beter onderwijs.
Tijd om de cirkel te breken
De algemene taaldidactiek die men momenteel gebruikt in het onderwijs is rommelig en inefficiënt. Het is een heilige koe met fonologische spelpoten en een alfabetstaart die eindigt met ..x, ij, z. Deze koe heeft een buik vol enkele klinkers die alleen tot ‘korte’ klankwinden leiden, uiers die uitsluitend ‘lange’ klanken produceren in de vorm van aa/ee/ie/oo/uu, en een kop vol ‘klankzuivere’ woordbeelden. Wat voor manier van lesgeven is dat?
Ik vertel het je: het is een manier van lesgeven die ervoor zorgt dat 12 tot 15 procent van de volwassenen niet genoeg taalvaardig is.
Het heilige koetje is weinig nuttig, dat is wel duidelijk. Het taalonderwijs is een vakgebied geworden dat de beginneling opzadelt met kennis die, als je die doortrekt, onherroepelijk leidt tot lees- en schrijffouten. Het zijn fouten die de meester of juf vervolgens met (vaak ook niet correct bedachte en dus wederom tot foutieve uitkomst leidende) ezelsbruggetjes tracht recht te trekken.
Zie je wat er gaande is? Het taalonderwijs is in een vicieuze cirkel terecht gekomen waar het niet uit lijkt te kunnen (en willen) ontsnappen.
Welnu, zokanhetook.academy heeft de taak op zich genomen om de cirkel te breken en beginners te voorzien van een echt verhelderend alternatief. Een alternatief dat voor leerkracht en leerling ook veel interessanter is dan de huidige aanpak.
Beter taalonderwijs
De cursussen van zokanhetook.academy zijn anders (en beter) omdat we simpelweg de taalregels durven uitleggen. Wij leggen aan de leerling uit hoe onze taal werkelijk is opgebouwd, met al zijn gekkigheden en meerduidigheden. Het is toch veel zinvoller om de leerling de basis(woorddeel)patronen te verschaffen en expliciet alle noodzakelijke uitleg te geven die een echt fundament biedt waarop latere schrijftaalervaring naadloos aansluit?
Nee, wij van zokanhetook.academy zijn zeker niet de enige die deze andere manier van lesgeven steunen. Ik ging, om redenen die ik uiteen zal zetten in mijn volgende blog, in de leer bij drs. Willem J. de Haan uit Amsterdam, die als boekdrukker toevallig in de taalremedieerpraktijk terechtkwam. Daar analyseerde hij met open blik de schrijftaalwerkelijkheid. Zijn nieuwe inzichten gaf hij met groot succes door aan in het regulier onderwijs vastgelopen leerlingen. Hij deelt zijn kennis ook via zijn boeken, zie www.tmuitgevers.nl. De Haan heeft een schare geïnspireerde taallesgevers achter zich staan die zich onder andere verenigden in de stichting www.abctaal.nl. Ook de groep www.taalkanjer.nl geeft online heel wat gratis informatie.
Het sprookje is uit, de werkelijkheid begint
Hoeveel onderwijsgevenden staan stil bij de verwarring die zij de beginnende schrijftaalleerling berokkenen met een sprookje dat in het geheel niet lijkt op de verre van eenduidige realiteit van onze schrijftaal? Een realiteit waarvan de beginneling meestal al behoorlijk op de hoogte is, gezien de spelling en uitspraak van zijn eigen naam en die van bekenden, de namen en afkortingen van winkels en organisaties rond hem, en hetgeen hij ziet als hij ‘meeleest’ met een voorlezer?
Waarop baseren de heiligekoeaanhangers hun kennelijke dogma dat een leerling er niet aan toe is om te weten hoe onze taal werkelijk is opgebouwd?
Het huidige taalonderwijs is een sprookje dat slecht lijkt te eindigen. Laten we daarom het sprookjesboek dichtklappen. Vandaag nog. De werkelijkheid moet omarmd worden. En die werkelijkheid is dat er op een andere manier taallessen gegeven moeten worden.
Draag bij aan beter taalonderwijs
De cursussen van zokanhetook.academy zijn gericht op volwassenen. We willen echter een stapje verder gaan en op termijn onder de naam ‘Logisch Leren Lezen’ een gratis taalcursus voor eersteklassers/groep 3-kinderen ontwikkelen.
Heeft u zin om mee te werken aan deze aanpak? Dan heel graag uw reactie. Neem contact met ons op.
Ik wens u inspirerende tijden, 
Renée Laqueur-van Gent
oprichter zokanhetook.academy